Średniowieczne dwory i zamki wcale nie były tak ciemne i ponure, jak to sobie wyobrażamy. Były pełne życia i barw. Solidne meble i funkcjonalne sprzęty w połączeniu z obfitością barwnych ornamentów tworzyły atmosferę pełną życia i kolorów, "styl" nie wydaje się to określeniem właściwym, jako że zakłada większy udział świadomego planowania ogólnego efektu końcowego, co stało się zjawiskiem w miarę powszechnym dopiero w połowie 16 wieku
Szlachcic, który nieustannie przenosił się z jednego domu do drugiego, musiał posiadać meble dające się łatwo transportować. Rzeczy przewożono w skrzyniach i kufrach, wstawiając je od nowa w aktualnym miejscu pobytu. Dom średniowieczny stanowił dobrze funkcjonujące środowisko, w którym żyła i przebywała znaczna liczba osób: Pan i Pani, ich dzieci, służba oraz goście, i gdzie niewiele było miejsca na przedmioty o czysto ozdobnym charakterze. W pokojach stało niewiele mebli. Im skromniejszy dom, tym prostsze było jego umeblowanie. Szczególnie ważną rolę odgrywały tkaniny, wypełnione piórami poduszki sprawiały że twarde drewniane siedzenia stawały się bardziej wygodne, a kawałek barwnej tkaniny potrafił złagodzić twardą linię prostego stołu na kozłach. Zawieszane na ścianach tapiserie lub mniej ozdobne tkaniny wełniane czy lniane stanowiły gotową formę dekoracji. Sprawiały też, że pełne przeciągów wnętrza bardziej nadawały się do mieszkania.
Średniowieczne meble gotyckie dla bogatych ludzi:
Dzięki tkaninom i malowanemu wykończeniu nieco surowe wnętrza z tego okresu były pełne koloru. Naturalne barwniki i pigmenty dawały głębokie kolory ziemi - ciepłe czerwienie, ochrowe żółcie, mocne odcienie zieleni i błękitu. W domach szczególnie dostatnich malowidła często zdobiono złotem. Nie trzeba dodawać że zdecydowana większość ówczesnej ludności zamieszkiwała w niewielkich, prostych i pozbawionych ozdób domkach o konstrukcji drewnianych.
KOLORY
Stosujemy wzbogacone złotymi akcentami głębokie, naturalne kolory na tle "surowych" beżów i czerni.
OŚWIETLENIE
Najlepszym rozwiązaniem są wolnostojące lub wiszące świeczniki z ukrytą instalacją elektryczną. Odpowiednie będą też metalowe lub drewniane lampy elektryczne w stylu rustykalnym.
Przykład oryginalnego średniowiecznego żyrandola z przełomu XVI / XVII wieku:
ŚCIANY
Rzadko pozostawiono je bez dekoracji, nawet drewniane lub kamienne słupki okienne bielono wapnem. Już od XIII wieku ściany zwykle bilono lub pokrywano jakimś kolorem natomiast na ściany kamienne często nakładano wygładzają warstwę tynku przyrządzone go z wapna, piasku i włosia. W wielu wypadkach nie poprzestano na pomalowaniu ściany jednolitym kolorem. Zdarzało się, że dodawano siatkę czerwonych linii mających imitować mur. Często pojedyncze bloki wypełniono, następnie malowano wzorami kwiatowymi, popularnym motywem była róża. Innym pomysłem na ożywienie ścian były malowane fryzy lub herby rodowe.
Jeszcze innym sposobem upiększania wnętrza było pokrycie całych ścian prostym wzorem geometrycznym. W budynku o konstrukcji drewnianej słupowo-ramowej wzór taki nanoszono zarówno na elementy konstrukcyjne pomieszczenia jak i na otynkowaną powierzchnię między nimi. Nie zawsze uważano za konieczne wcześniejsze pokrycie belek tynkiem w celu uzyskania gładkiej powierzchni roboczej. Jednym z najpospolitszych błędów popełnianych przez osoby zmierzające do odtwarzania stylu sprzed wieków jest zbyt gładkie wykończenie ścian.
Często całe pomieszczenia ozdabiano rozbudowywanymi malowidłami ściennymi takimi jak motywy biblijne, sceny z romansów, polowań czy życia wsi.
Boazerie proste, pionowo ułożone deski, czasem profilowane w celu ukrycia spojeń, bywały dębowe lub jodłowe. Deski z drewna miękkiego zwykle malowano. w XIII wieku bardzo modnym i kosztownym kolorem była zieleń, nierzadko zdobiona złoceniami. Często boazerię dodatkowo ozdabiano fonolamii - malowidłami w kształcie koła.
Ściany mogą być białe lub kolorowe. Dobrze sprawdzają się ciepłe barwy pastelowe. Powierzchnię ścian można za pomocą czerwonych linii podzielić na "kwatery", przyozdabiając niektóre z nich motywami kwiatowymi lub heraldystycznymi. Można też posługując się farbą powtórzyć na ścianie motyw płytek podłogowych. Innym rozwiązaniem jest umieszczenie na wszelkich ścianach tkanin naśladujących zasłony. W alkowach można wykorzystać duże tapiserie lub hafty, bądź kawałki tkanin drukowanych. Nad kominkiem zaś powiesić tapiserie lub haft. Chodź tapeta nie jest odpowiednia dla tego okresu, można pokryć nią ściany wykorzystując jeden z XIX wiecznych wzorów autorstwa A.W.N. Pugina, opartych na takich średniowiecznych motywach jak lilia burbońska, kratki i ananasy.
TKANINY
Wiszące tkaniny stanowiły nie tylko dekoracyjny ale także bardzo pożyteczny element średniowiecznego wnętrza, sprawiający iż stawało się ono cieplejsze i przytulniejsze. Tapiserie były bardzo drogie. Mniej kosztowne były materiały z tkanej wełny, samodziału lub płótna lnianego, jednobarwne lub o prostych wzórach.
Tkaniny używano też do nakrywania stołu, zwykle w formie blatu na kozłach, oraz poprawienia komfortu miejsc do siedzenia. Czasami dla większej wygody, używano dłuższego kawałka materiału do nakrycia zarówno siedzeń jak i części podłogi. Mocowane obicia pojawiły się dopiero w epoce elżbietańskiej, wcześniej dla podniesienia wygody i twardych krzeseł stosowano poduszki.
Średniowieczny charakter mają tkaniny typu tapiserii oraz materiały drukowane w motywy heraldyczne czy stylizowane róże. Dobrze się sprawdzają tkane adamaszki i proste tkaniny wełniane o gołębich barwach, bawełniane aksamity w soczystych, ciepłych kolorach a także wiele tkanin zaprojektowanych przez Williama Morrisa. W średniowieczu nie używano zasłon, można jednak zawiesić pojedynczą zasłonę lub parę prostych zasłon.
SUFITY
Drewniane, belkowanie stropy, podobnie ceglane, często zdobiono malowaną dekoracją.
PODŁOGI
Podłogi wykonywano z ubitej ziemi, twardej zaprawy, drewnianych desek, kamienia lub płytek z wypalonej i glazurowanej gliny, na których odciskano motyw zdobniczy za pomocą drewnianego szablonu i następnie wypełniono glinką o jaśniejszym odcieniu, co sprawiło że wzór był bardziej wyraźny. Niektóre płytki także malowano.
Na podłogach z ubitej ziemi rozścierano sitowie i skrapiano je wodą, aby zapobiec wzbijaniu się kurzu w powietrze. W niektórych domach podłogę pokrywano matami plecionymi z sitowia, były to tak zwany maty egipskie.
Właściwe rozwiązanie stanowią tutaj płyty kamienne lub płytki gliniane w kolorach ziemi. Inna możliwość to czarne i czerwone płytki kamienne układane w motyw ukośnej szachow. Zamiast sitowia mamy do wyboru maty sizalowe lub będące jeszcze lepszym rozwiązane maty plecione z sitowia.
MEBLE
Właściwy wybór będą stanowiły proste skrzynie, ławy ze schowkiem lub bez, krzesła o konstrukcji skrzyniowej i stoły na kozłach oraz wbudowane szafki i siedzenia w tym samym stylu. Właściwym dla tego okresu rodzajem drewna jest dąb lub inne drewna europejskich drzew liściastych, najlepiej nie pociemne - ten rodzaj wykończenia był modny w epoce wiktoriańskiej. Meble drewniane można pomalować matową farbą na kolor ceglasty lub ciemnozielony, pociągając detale złotem. Odpowiednie są też sprzęty ze starego lub malowanego drewna sosnowego, o ile ich konstrukcja pozostaje prosta. Odpowiednie będą również meble w stylu Art Deco i Arts and Crafts, podobnie jak proste wyroby współczesne. Przykleimy twarde siedziska grubymi poduszkami i tkaninami. O ile nie jesteśmy purystami, prawdopodobnie chcemy mieć jakieś miękkie siedzenia. Wybierzmy kanapy o prostym kształcie i pokryjemy je jakąś tkaniną o średniowiecznym charakterze lub nie bielonym perkalem, który przykryjemy narzutą z wzorzystego materiału.
W okresie tym używano niewielu mebli. Bardzo często spotykało się skrzynie. Stół składał się najczęściej z deski ułożonej na kozłach. Były też ławy i stołki oraz krzesło dla głowy rodziny. Zdarzały się też wbudowane ławy oraz szafki ścienne. W otwartych szafkach wystawiano metalową zastawę stołową.
W alkowie zamożnych siedzib honorowe miejsce zajmowało wielkie łoże, natomiast skrzynie, kufry, ławy i stołki rozmieszczono pod ścianami. Sprzęty te, wykonywane z miejscowego drewna, miały prostą konstrukcję, czasami były malowane.
Średnowieczna skrzynia z bogatego domu:
AKCESORIA
Naczynia do jedzenia i picia wykonane były najczęściej z drewna, z jaworu, jesionu lub drewna wiśniowego o gładkich słojach. Wytacza no puchary, półmiski i misy. W podobny sposób powstawały świeczniki.
Średniowieczne gospodarstwa domowe posiadały pewną liczbę naczyń glinianych, dzbanów mis półmisków i tym podobne. Oprócz prostych garnków z żelaza spotykało się też garnki z brązu i mosiądzu.
Palenisko wyposarzone było żelazne przybory służące do podtrzymywania ognia, gotowania.
Z sufitu zwisał czasami żelazny lub drewniany świecznik. Często spotykane też były świeczniki wolnostojące, umocowane do trój nożnej podstawy. Pod sufitem zawieszono pęki różnych ziół, dające przyjemną charakterystyczną płonie.
OZDOBY
Misy, talerze i świeczniki toczone z drewna o gładkich słojach, Naczynia gliniane oraz żelazne przybory przy kominku bardzo pomogą w komponowaniu wnętrza. Uzupełnieniem mogą być hafty w ramkach oraz kołowrotki.
AKCENTY KOŃCOWE
Zawieśmy pod sufitem pęczki ziół, które wypełnią wnętrze swym aromatem, a przy tym pełnić będą funkcję dekoracyjną. Można też spróbować palić kadzidło. Podstawową rzeczą jest otwarty kominek. Jeśli dysponujemy odpowiednim paleniskiem, powinniśmy być w stanie składać polana bezpośrednio w popiele, a nie w koszyku na drewno. Cudowny zapach wydziela drewno jabłoni. W powietrzu powinny unosić się dźwięki muzyki sakralnej.
Typowe średniowieczne meble z biedniejszych domów:
Szlachcic, który nieustannie przenosił się z jednego domu do drugiego, musiał posiadać meble dające się łatwo transportować. Rzeczy przewożono w skrzyniach i kufrach, wstawiając je od nowa w aktualnym miejscu pobytu. Dom średniowieczny stanowił dobrze funkcjonujące środowisko, w którym żyła i przebywała znaczna liczba osób: Pan i Pani, ich dzieci, służba oraz goście, i gdzie niewiele było miejsca na przedmioty o czysto ozdobnym charakterze. W pokojach stało niewiele mebli. Im skromniejszy dom, tym prostsze było jego umeblowanie. Szczególnie ważną rolę odgrywały tkaniny, wypełnione piórami poduszki sprawiały że twarde drewniane siedzenia stawały się bardziej wygodne, a kawałek barwnej tkaniny potrafił złagodzić twardą linię prostego stołu na kozłach. Zawieszane na ścianach tapiserie lub mniej ozdobne tkaniny wełniane czy lniane stanowiły gotową formę dekoracji. Sprawiały też, że pełne przeciągów wnętrza bardziej nadawały się do mieszkania.
Średniowieczne meble gotyckie dla bogatych ludzi:
Dzięki tkaninom i malowanemu wykończeniu nieco surowe wnętrza z tego okresu były pełne koloru. Naturalne barwniki i pigmenty dawały głębokie kolory ziemi - ciepłe czerwienie, ochrowe żółcie, mocne odcienie zieleni i błękitu. W domach szczególnie dostatnich malowidła często zdobiono złotem. Nie trzeba dodawać że zdecydowana większość ówczesnej ludności zamieszkiwała w niewielkich, prostych i pozbawionych ozdób domkach o konstrukcji drewnianych.
KOLORY
Stosujemy wzbogacone złotymi akcentami głębokie, naturalne kolory na tle "surowych" beżów i czerni.
OŚWIETLENIE
Najlepszym rozwiązaniem są wolnostojące lub wiszące świeczniki z ukrytą instalacją elektryczną. Odpowiednie będą też metalowe lub drewniane lampy elektryczne w stylu rustykalnym.
Przykład oryginalnego średniowiecznego żyrandola z przełomu XVI / XVII wieku:
ŚCIANY
Rzadko pozostawiono je bez dekoracji, nawet drewniane lub kamienne słupki okienne bielono wapnem. Już od XIII wieku ściany zwykle bilono lub pokrywano jakimś kolorem natomiast na ściany kamienne często nakładano wygładzają warstwę tynku przyrządzone go z wapna, piasku i włosia. W wielu wypadkach nie poprzestano na pomalowaniu ściany jednolitym kolorem. Zdarzało się, że dodawano siatkę czerwonych linii mających imitować mur. Często pojedyncze bloki wypełniono, następnie malowano wzorami kwiatowymi, popularnym motywem była róża. Innym pomysłem na ożywienie ścian były malowane fryzy lub herby rodowe.
Jeszcze innym sposobem upiększania wnętrza było pokrycie całych ścian prostym wzorem geometrycznym. W budynku o konstrukcji drewnianej słupowo-ramowej wzór taki nanoszono zarówno na elementy konstrukcyjne pomieszczenia jak i na otynkowaną powierzchnię między nimi. Nie zawsze uważano za konieczne wcześniejsze pokrycie belek tynkiem w celu uzyskania gładkiej powierzchni roboczej. Jednym z najpospolitszych błędów popełnianych przez osoby zmierzające do odtwarzania stylu sprzed wieków jest zbyt gładkie wykończenie ścian.
Często całe pomieszczenia ozdabiano rozbudowywanymi malowidłami ściennymi takimi jak motywy biblijne, sceny z romansów, polowań czy życia wsi.
Boazerie proste, pionowo ułożone deski, czasem profilowane w celu ukrycia spojeń, bywały dębowe lub jodłowe. Deski z drewna miękkiego zwykle malowano. w XIII wieku bardzo modnym i kosztownym kolorem była zieleń, nierzadko zdobiona złoceniami. Często boazerię dodatkowo ozdabiano fonolamii - malowidłami w kształcie koła.
Ściany mogą być białe lub kolorowe. Dobrze sprawdzają się ciepłe barwy pastelowe. Powierzchnię ścian można za pomocą czerwonych linii podzielić na "kwatery", przyozdabiając niektóre z nich motywami kwiatowymi lub heraldystycznymi. Można też posługując się farbą powtórzyć na ścianie motyw płytek podłogowych. Innym rozwiązaniem jest umieszczenie na wszelkich ścianach tkanin naśladujących zasłony. W alkowach można wykorzystać duże tapiserie lub hafty, bądź kawałki tkanin drukowanych. Nad kominkiem zaś powiesić tapiserie lub haft. Chodź tapeta nie jest odpowiednia dla tego okresu, można pokryć nią ściany wykorzystując jeden z XIX wiecznych wzorów autorstwa A.W.N. Pugina, opartych na takich średniowiecznych motywach jak lilia burbońska, kratki i ananasy.
TKANINY
Wiszące tkaniny stanowiły nie tylko dekoracyjny ale także bardzo pożyteczny element średniowiecznego wnętrza, sprawiający iż stawało się ono cieplejsze i przytulniejsze. Tapiserie były bardzo drogie. Mniej kosztowne były materiały z tkanej wełny, samodziału lub płótna lnianego, jednobarwne lub o prostych wzórach.
Tkaniny używano też do nakrywania stołu, zwykle w formie blatu na kozłach, oraz poprawienia komfortu miejsc do siedzenia. Czasami dla większej wygody, używano dłuższego kawałka materiału do nakrycia zarówno siedzeń jak i części podłogi. Mocowane obicia pojawiły się dopiero w epoce elżbietańskiej, wcześniej dla podniesienia wygody i twardych krzeseł stosowano poduszki.
Średniowieczny charakter mają tkaniny typu tapiserii oraz materiały drukowane w motywy heraldyczne czy stylizowane róże. Dobrze się sprawdzają tkane adamaszki i proste tkaniny wełniane o gołębich barwach, bawełniane aksamity w soczystych, ciepłych kolorach a także wiele tkanin zaprojektowanych przez Williama Morrisa. W średniowieczu nie używano zasłon, można jednak zawiesić pojedynczą zasłonę lub parę prostych zasłon.
SUFITY
Drewniane, belkowanie stropy, podobnie ceglane, często zdobiono malowaną dekoracją.
PODŁOGI
Podłogi wykonywano z ubitej ziemi, twardej zaprawy, drewnianych desek, kamienia lub płytek z wypalonej i glazurowanej gliny, na których odciskano motyw zdobniczy za pomocą drewnianego szablonu i następnie wypełniono glinką o jaśniejszym odcieniu, co sprawiło że wzór był bardziej wyraźny. Niektóre płytki także malowano.
Na podłogach z ubitej ziemi rozścierano sitowie i skrapiano je wodą, aby zapobiec wzbijaniu się kurzu w powietrze. W niektórych domach podłogę pokrywano matami plecionymi z sitowia, były to tak zwany maty egipskie.
Właściwe rozwiązanie stanowią tutaj płyty kamienne lub płytki gliniane w kolorach ziemi. Inna możliwość to czarne i czerwone płytki kamienne układane w motyw ukośnej szachow. Zamiast sitowia mamy do wyboru maty sizalowe lub będące jeszcze lepszym rozwiązane maty plecione z sitowia.
MEBLE
Właściwy wybór będą stanowiły proste skrzynie, ławy ze schowkiem lub bez, krzesła o konstrukcji skrzyniowej i stoły na kozłach oraz wbudowane szafki i siedzenia w tym samym stylu. Właściwym dla tego okresu rodzajem drewna jest dąb lub inne drewna europejskich drzew liściastych, najlepiej nie pociemne - ten rodzaj wykończenia był modny w epoce wiktoriańskiej. Meble drewniane można pomalować matową farbą na kolor ceglasty lub ciemnozielony, pociągając detale złotem. Odpowiednie są też sprzęty ze starego lub malowanego drewna sosnowego, o ile ich konstrukcja pozostaje prosta. Odpowiednie będą również meble w stylu Art Deco i Arts and Crafts, podobnie jak proste wyroby współczesne. Przykleimy twarde siedziska grubymi poduszkami i tkaninami. O ile nie jesteśmy purystami, prawdopodobnie chcemy mieć jakieś miękkie siedzenia. Wybierzmy kanapy o prostym kształcie i pokryjemy je jakąś tkaniną o średniowiecznym charakterze lub nie bielonym perkalem, który przykryjemy narzutą z wzorzystego materiału.
W okresie tym używano niewielu mebli. Bardzo często spotykało się skrzynie. Stół składał się najczęściej z deski ułożonej na kozłach. Były też ławy i stołki oraz krzesło dla głowy rodziny. Zdarzały się też wbudowane ławy oraz szafki ścienne. W otwartych szafkach wystawiano metalową zastawę stołową.
W alkowie zamożnych siedzib honorowe miejsce zajmowało wielkie łoże, natomiast skrzynie, kufry, ławy i stołki rozmieszczono pod ścianami. Sprzęty te, wykonywane z miejscowego drewna, miały prostą konstrukcję, czasami były malowane.
Średnowieczna skrzynia z bogatego domu:
AKCESORIA
Naczynia do jedzenia i picia wykonane były najczęściej z drewna, z jaworu, jesionu lub drewna wiśniowego o gładkich słojach. Wytacza no puchary, półmiski i misy. W podobny sposób powstawały świeczniki.
Średniowieczne gospodarstwa domowe posiadały pewną liczbę naczyń glinianych, dzbanów mis półmisków i tym podobne. Oprócz prostych garnków z żelaza spotykało się też garnki z brązu i mosiądzu.
Palenisko wyposarzone było żelazne przybory służące do podtrzymywania ognia, gotowania.
Z sufitu zwisał czasami żelazny lub drewniany świecznik. Często spotykane też były świeczniki wolnostojące, umocowane do trój nożnej podstawy. Pod sufitem zawieszono pęki różnych ziół, dające przyjemną charakterystyczną płonie.
OZDOBY
Misy, talerze i świeczniki toczone z drewna o gładkich słojach, Naczynia gliniane oraz żelazne przybory przy kominku bardzo pomogą w komponowaniu wnętrza. Uzupełnieniem mogą być hafty w ramkach oraz kołowrotki.
AKCENTY KOŃCOWE
Zawieśmy pod sufitem pęczki ziół, które wypełnią wnętrze swym aromatem, a przy tym pełnić będą funkcję dekoracyjną. Można też spróbować palić kadzidło. Podstawową rzeczą jest otwarty kominek. Jeśli dysponujemy odpowiednim paleniskiem, powinniśmy być w stanie składać polana bezpośrednio w popiele, a nie w koszyku na drewno. Cudowny zapach wydziela drewno jabłoni. W powietrzu powinny unosić się dźwięki muzyki sakralnej.
Typowe średniowieczne meble z biedniejszych domów:
